پیامبر گرامی-صلی‌الله‌علیه‌و‌آله- در سال دهم هجرت برای انجام فریضه و تعلیم مراسم حج ‌به مکه عزیمت کرد. این بار انجام این فریضه با آخرین سال عمر پیامبر عزیز مصادف شد و از این جهت آن را «حجة الوداع‌» نامیدند. افرادی که به شوق همسفری و یا آموختن مراسم حج همراه آن حضرت بودند تا صد و بیست هزار تخمین زده شده‌اند. مراسم حج‌به پایان رسید و پیامبر اکرم -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله- راه مدینه را، در حالی که گروهی انبوه او را بدرقه می‌کردند و جز کسانی که در مکه به او پیوسته بودند همگی در رکاب او بودند، در پیش گرفت. چون کاروان به پهنه بی‌آبی به نام «غدیر خم‌» رسید که در سه میلی جحفه ‌(محلی در چند میلی‌«رابغ‌» بر سر راه مدینه واقع و یکی ازمیقاتهای حجاج) قرار دارد، پیک وحی فرود آمد و به پیامبر فرمان توقف داد. پیامبر نیز دستور داد که همه از حرکت‌ باز ایستند و بازماندگان فرا رسند.

کاروانیان از توقف ناگهانی و به ظاهر بی‌موقع پیامبر در این منطقه بی‌آب، آن هم در نیمروزی گرم که حرارت آفتاب بسیار سوزنده و زمین تفتیده بود، در شگفت ماندند. مردم با خود می‌گفتند: فرمان بزرگی از جانب خدا رسیده است و در اهمیت فرمان همین بس که به پیامبر ماموریت داده است که در این وضع نامساعد همه را از حرکت‌ باز دارد و فرمان خدا را ابلاغ کند.

پیام الهی

فرمان خدا به رسول گرامی طی آیه زیر نازل شد:
یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّـهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّـهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ.
«ای پیامبر، آنچه را از پروردگارت بر تو فرود آمده است‌به مردم برسان واگر نرسانی رسالت ‌خدای را بجا نیاورده‌ای؛وخداوند تو را از گزند مردم حفظ می‌کند». 

نکاتی در مضمون آیه

اولا: فرمانی که پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله- برای ابلاغ آن مامور شده بود آنچنان خطیر و عظیم بود که هرگاه پیامبر (بر فرض محال) در رساندن آن ترسی به خود راه می‌داد و آن را ابلاغ نمی‌کرد رسالت الهی خود را انجام نداده بود، بلکه با انجام این ماموریت رسالت وی تکمیل می‌شد.
به عبارت دیگر، هرگز مقصود از ما انزل الیک مجموع آیات قرآن و دستورهای اسلامی نیست. زیرا ناگفته پیداست که هرگاه پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله- مجموع دستورهای الهی را ابلاغ نکند رسالت‌ خود را انجام نداده است و یک چنین امر بدیهی نیاز به نزول آیه ندارد. بلکه مقصود از آن، ابلاغ امرخاصی است که ابلاغ آن مکمل رسالت ‌شمرده می‌شود و تا ابلاغ نشود وظیفه‌ خطیر رسالت رنگ کمال به خود نمی‌گیرد. بنابراین، باید مورد ماموریت ‌یکی از اصول مهم اسلامی باشد که با دیگر اصول و فروع اسلامی پیوستگی داشته پس از یگانگی خدا و رسالت پیامبر مهمترین مسئله شمرده شود.
ثانیا: از نظر محاسبات اجتماعی، پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله- احتمال می‌داد که در طریق انجام این ماموریت ممکن است از جانب مردم آسیبی به او برسد و خداوند برای تقویت اراده او می‌فرماید: و الله یعصمک من الناس.

نظرات مفسران در آیه

محدثان شیعه و همچنین سی تن از محدثان بزرگ اهل تسنن (مرحوم علامه امینی نام و خصوصیات این سی تن را در اثر نفیس خود « الغدیر » به طور مبسوط بیان کرده است که در میان آنان نام افرادی مانند طبری ، ابو نعیم اصفهانی ، ابن عساکر ، ابواسحاق حموینی ، جلال الدین سیوطی به چشم می‌خورد و از میان صحابه پیامبر از ابن عباس و ابوسعید خدری و براء بن عازب نام برده شده است.) ^[2] بر آنند که آیه در غدیر خم نازل شده است و طی آن خدا به پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله- ماموریت داده که حضرت علی -علیه‌السلام- را به عنوان «مولای مؤمنان‌» معرفی کند.

ولایت و جانشینی امام پس از پیامبر از موضوعات خطیر و پر اهمیتی بود که جا داشت ابلاغ آن مکمل رسالت ‌باشد و خودداری از بیان آن، مایه نقص در امر رسالت ‌شمرده شود.

منبع :
www.wikifeqh.ir/