محمد میرزایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی با اشاره به برخی از مستندات مذهبی در رابطه با مفهوم «عارفاً بحقه» ابراز کرد: در متون روایی مفهوم عارفاً بحقه به معنای حق امام در گوش دادن به سخنان و اطاعت از امر اوست.

وی مقام مفترض‌الطاعة بودن را از مصادق معرفت به امام معصوم(ع) خواند و اضافه کرد: در الأمالی شیخ صدوق و جلد یک اصول کافی شیخ کلینی در خصوص حق امام و معنای عارفاً بحقه ذکرشده است: شیعه «مفترض الطاعة» است به مفهوم اندیش? اطاعت محض از امام.

میرزایی به تحلیل مفهوم عارفاً بحقة پرداخت و افزود: در اذن دخول حرم حضرت رضا(ع) آمده است: من می‌دانم رسول تو و جانشینانش نزد تو زنده‌اند و روزی می‌خورند، موقعیت من را می‌بینند، سخن من را می‌شنوند و سلام مرا پاسخ می‌دهند اما خداوند متعال گوش مرا از شنیدن صدای آنها محجوب کرده است، من از تو و خلیفه تو به عنوان امام که بر من اطاعت از امر او فرض شده است، اطاعت می کنم و او همانا علی‌ابن موسی‌الرضا(ع‌) است.

وی با اشاره به اینکه هر کس به زیارت ایشان می‌رود، باید بداند که فرامین ایشان برای ما حجت است و تا این معرفت حاصل نشود به حقیقت زیارت نائل نمی‌شویم، ابراز کرد: شناخت مطابق متون روایی بر دو گونه است؛ اینکه در شناخت نظری امام کیست و چه موقعیتی دارد تا با توجه به مستندات و متون روایی متقن حرکت کنیم، چه حقی امام بر مردم و متقابلاً مردم بر امام خود دارند که از طریق سخنان خدا در قرآن و سایر انبیاء و ائمه معصومین(ع) حاصل می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان این نکته که بخش دیگر معرفت از راه عمل حاصل می‌شود، اظهار کرد: از گفتار حضرت رضا(ع) نقل شده است: «کسی که فکر می‌کند از ماست و به گفتار ما عمل نمی‌کند از ما نیست» و مجموعه گفتاری که مشهور به «صفات الشیعة» از ائمه معصومین(ع) به ما رسیده، کاملاً روشن می‌کند که شیعه حقیقی کیست.

وی شیعه‌ای که حق امام را می‌شناسد از منظر امام صادق(ع) معرفی کرد و گفت: ایشان فرموده‌اند: اگر می‌خواهید بدانید چه کسی شیعه ماست و چه کسی نیست، در سه موقعیت او را بسنجید: اول وقتی اذان می‌دهند، چه حالی به او دست می‌دهد، دوم وقتی به نماز می‌ایستد، چگونه با آن برخورد می‌کند و سوم اینکه چطور اسرار را در موقع برخورد با دشمنان حفظ می‌کند.

پیش نیاز‌های شناخت امام

میرزایی با ارائه مصادیق دیگری از مفهوم شیعه حقیقی ابراز کرد: شیعه در برخورد با موقعیت‌های حق‌الناس چگونه برخورد می‌کند، اگر شرب‌خمر می‌کند و بدون توبه و استغاثه به زیارت حضرت رضا(ع) می‌رود و یا اگر با خانواده و فرزندان مطابق با اصول اسلامی رفتار نمی‌کند، زیارت عارفاً بحقه انجام نمی‌دهد.

وی همچنین به یکی دیگر از راه‌های معرفت‌افزایی اشاره کرد و گفت: از دیگر سو خود زیارت رفتن یک عمل محسوب شده و از آثار زیارت استغفار و برداشتن بار گناهان است و انسان را به معرفت نزدیک‌تر می‌کند.

معرفت و عمل؛ دو جزء لاینفک پذیرش اعمال

مدیر گروه دروس عمومی و پایه دانشگاه علوم اسلامی رضوی بیان کرد: در توحید شیخ صدوق بر همین اساس آمده است که اولین عبادت خدا، آن است که او را بشناسیم و در جای دیگر آمده، خدا هیچ عملی را جز به معرفت قبول نمی‌کند و معرفت هم جز با عمل حاصل نمی‌شود.

وی تفاوت میان اعمال ما و ائمه اطهار(ع) و صالحان را به بند معرفت مقید کرد و افزود: فرق بین نماز ما و امیرالمومنین(ع) به معرفت داشتن است و الّا آن هم دو رکعت است و نماز ما هم همین تعداد رکعات ولی تفاوت اعمال ما به معرفت است؛ بسیاری از معرفت‌ها تنها با عمل به دستورات دینی حاصل می‌شود نه با مطالعه مدارک و مستندات نظری.

میرزایی زیارت را به معنای حضور، دیدار و در کنار یکدیگر بودن(در جوار مرقد شریف امام بودن) ترجمه کرد و ادامه داد: البته حضوری با طهارت و با نیت تجلیل و تکریم مقامی که به زیارتش نائل می‌شویم بنابراین کسی که در مسیر حرم پیاده‌روی می‌کند، زائر محسوب نمی‌شود زیرا به نیت زیارت نیامده است.

معرفت و محبت، شروط لازم برای ولایت مداری

وی گرفتن اذن دخول را شرط لازم یک زیارت عارفانه دانست و عنوان کرد: ما به دیدار هر شخص عامی هم که بخواهیم حاضر شویم حتماً قبل از آن هماهنگی انجام می‌دهیم؛ در نهایت اطاعت تام و تمام از امر امام می‌کنیم که همگی این امور به دریافت حقیقت عارفاً بحقة ختم می‌شود لذا وقتی معرفت باشد، محبت می‌آید و زمانی که محبت باشد اطاعت به دنبال آن می‌آید زیرا اطاعت بدون معرفت و محبت، چندان ارزشی نداشته و امتداد نیز نمی‌یابد.

این استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی تأکید کرد: این معرفت اثرات متعددی دارد و از آن جمله بخشش گناهان، تقویت همدلی و همگامی میان پیرو و امام، زدوده شدن پرده‌های جهل و نادانی از جلوی چشمان روح انسان، ایجاد معنویت عمیق میان امام و پیرو و رفع گرفتاری‌های مادی زندگی انسان است.

وی با تبیین یکی از مراتب سطحی شناخت امام زمان اعلام کرد: گروهی معرفت را از طریق حضور، مشاهده و تماس مستقیم با امام کسب می‌کردند، مثلاً مأمون و علمای زمانه ایشان، حضرت رضا(ع) را از راه مناظره‌ها و و رفتار عملی ایشان می‌شناختند.

شاخصه‌های شیعه جعفری

میرزایی با ارائه حدیثی از حضرت صادق(ع) در خصوص صفات الشیعة اضافه کرد: امام در این زمینه می‌فرمایند: بسیاری خود را منتسب به ما می‌نامند و خود را شیعه جعفر صادق می‌خوانند، می‌خواهید شیعیان جعفری را بشناسید؛ آن‌ها کسانی هستند که دامنشان را با عفت نگه می‌دارند، شکمشان را با هر مالی پر نمی‌کنند، برای کسب روزی حلال کار و تلاش می‌کنند و از خالق خود امید ثواب داشته و ترس از عقاب دارند.

وی اظهار کرد: پس هر کس در این دو شق معرفتی مستحکم‌تر ظاهر شود، می‌تواند به زیارت واقعی دست یابد، آیت‌الله بهجت هم زیارت می‌کند، ما هم زیارت می‌کنیم این در حالی است که مسلماً به میزانی که ما به فرامین خدا، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) عمل کنیم، به مراتب بالاتری از زیارت دست می‌یابیم.

کسب دانشْ یک راه برای معرفت‌افزایی

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با تأکید بر این نکته مهم که همیشه با کسب علم نظری و دانش حدیثی به معرفت حقیقی دست پیدا نمی‌کنیم، عنوان کرد: ممکن است کتاب اصول کافی را حفظ کنیم اما به اندازه ذره‌ای بر اعتقاد و ایمان ما نیفزاید، این گونه دانش‌ها معرفت‌افزا نبوده و در درگاه حضرت حق ارزشی ندارد.

وی با نقل روایتی از امام حسین(ع) ابراز کرد: امام فرمودند: خداوند بندگان خودش را نیافریده مگر اینکه او را بشناسند و زمانی که شناخت حاصل شد، محبت به وجود می‌آید و با شوق عبادت می‌کنند، در این خصوص از امام پرسیدند: معرفت به خدا چیست؟ امام جواب داد: معرفت به خدا، معرفت اهل هر زمانی است که امام خودش را بشناسد، آن امامی که طاعتش واجب است بنابراین این گونه نیست که در کسب معرفت اصالت به کسب دانش باشد بلکه باید آن را بر ایمان به جایگاه و مقام امام افزود.